umutwe (imi-) 2 class 2
singular: umu-
plural: imi- ▶ 1. head, 2. mind
singular: umu-
plural: imi- ▶ 1. head, 2. mind
kumeneka umutwe phr ▶ to have a headache
kuzūnguza umutwe (-zūnguje) phr ▶ to shake one's head in anger or disgust
umutwēnzi (imi-) 2 class 2
singular: umu-
plural: imi- ▶ dawn
singular: umu-
plural: imi- ▶ dawn
umutwēnzi ukitse phr 2 class 2
singular: umu-
plural: imi- ▶ when dawn broke (from gukīka)
singular: umu-
plural: imi- ▶ when dawn broke (from gukīka)
kubāndūka (-bāndūtse) v ▶ to rise (of sun) (e.g. umutwēnzi urabandutse)
dawn ▶ amacāca, umutwēnzi, umuseke, ubuca
(night is almost over, about to dawn) ijoro rishira ubuca
(when ~ broke) umutwēnzi ukitse
(to ~) guca, gutambika
(to become light, very early just as darkness ends) gutamānzuka, gutamānzura
(night is almost over, about to dawn) ijoro rishira ubuca
(when ~ broke) umutwēnzi ukitse
(to ~) guca, gutambika
(to become light, very early just as darkness ends) gutamānzuka, gutamānzura
En-En dictionary
head ▶ umutwe
(cold in) agahiri, akamango
(of grain) umuhānyu
(pad, when carrying load) ingata, urugata
(to head up, grain) kubogeka, guhaga, kuyāngika
(to head up, cabbage) gufumbata
(to bow one's) kwūnama
(to carry on) kwīremēka, kwīkorera
(to lift up) kuraramuka
(to lose one's) gucika ivutu, kuzimagirika
(to raise one's) kwūnamūka, kwūnamūra, kurāngamīza
(to remove load from) gutūra
(to shake one's ~ in anger or disgust) kuzūnguza umutwe
(to tip back) kurarama
(to tip to one side) guhengama
(to turn one's) gukebuka
(cold in) agahiri, akamango
(of grain) umuhānyu
(pad, when carrying load) ingata, urugata
(to head up, grain) kubogeka, guhaga, kuyāngika
(to head up, cabbage) gufumbata
(to bow one's) kwūnama
(to carry on) kwīremēka, kwīkorera
(to lift up) kuraramuka
(to lose one's) gucika ivutu, kuzimagirika
(to raise one's) kwūnamūka, kwūnamūra, kurāngamīza
(to remove load from) gutūra
(to shake one's ~ in anger or disgust) kuzūnguza umutwe
(to tip back) kurarama
(to tip to one side) guhengama
(to turn one's) gukebuka
En-En dictionary
rise ▶ (arise from lying) kuvyūka
(of sun) kubāndūka, kurasa (e.g. umutwēnzi urabāndūtse)
(of anything containing leaven) gukuka, gukakama, gututūmba
(from the dead) kuzūka
(of sun) kubāndūka, kurasa (e.g. umutwēnzi urabāndūtse)
(of anything containing leaven) gukuka, gukakama, gututūmba
(from the dead) kuzūka
En-En dictionary
shake ▶ (vi) kudēgedwa, kudēgemwa, guhīnda agashitsi, kunyoganyoga
(vt) gukunkumura
(as earth) kunyiganyiga, gutigita
(down to seperate from dirt) gukebanya
(down as when measuring) kunyīngisha
(hands) guhānayāmbo
(hands with) gukorana mu minwe na
(in the wind) guhuzēnwa
(one's head in anger or disgust) kuzūnguza umutwe
(vt) gukunkumura
(as earth) kunyiganyiga, gutigita
(down to seperate from dirt) gukebanya
(down as when measuring) kunyīngisha
(hands) guhānayāmbo
(hands with) gukorana mu minwe na
(in the wind) guhuzēnwa
(one's head in anger or disgust) kuzūnguza umutwe
En-En dictionary
time of day ▶ amango
(dawn) umutwēnzi
(early morning) agatōndo
(morning) igitōndo
(between 9 and 10 am) ku musase
(near noon) umutāga, ku mamina ngohe
(about 1 pm, when cows leave drinking place) amahodoka
(about 3 pm) amasubirayo y'inyana
(toward sundown) umuhīngamo
(after dark) bwateranya
(sun low, but visible) ikirēngazūba
(early evening) akagorōba
(late afternoon or evening) umugorōba
(dawn) umutwēnzi
(early morning) agatōndo
(morning) igitōndo
(between 9 and 10 am) ku musase
(near noon) umutāga, ku mamina ngohe
(about 1 pm, when cows leave drinking place) amahodoka
(about 3 pm) amasubirayo y'inyana
(toward sundown) umuhīngamo
(after dark) bwateranya
(sun low, but visible) ikirēngazūba
(early evening) akagorōba
(late afternoon or evening) umugorōba
En-En dictionary
trouble ▶ icāgo, amaganya, amagōrwa, amarushwa, akaga
(to ~) kugōra
(to be free from ~, when others have it) gucuna
(to help one in ~) kwemānga
(to stir up ~) kugūmūka
(med) uguta umutwe
(to ~) kugōra
(to be free from ~, when others have it) gucuna
(to help one in ~) kwemānga
(to stir up ~) kugūmūka
(med) uguta umutwe
En-En dictionary
umutwe found in: Kirundi I (Study lessons)
lesson 4 ▶ Class 2 umu–, imi–
lesson 6 ▶ Possessive Particle
umutwe found in: Imigani (tales)
Umugani 9 ▶ Umwarabu n'ingamiya
umutwe found in: Imyibutsa (proverbs)
Umwibutsa 47 ▶ Umutwe umwe ntiwigira inama...
Umwibutsa 445 ▶ Umutwe umwe ntiwigira inama....
Umwibutsa 510 ▶ Ufise umutwe muto awurinda...